Phát triển theo trục dọc hay kiến thức hình chữ I là phương hướng phát triển nghề nghiệp theo kỹ năng từ thấp lên cao. Bạn chạy dài trong một vị trí, học từ sơ cấp như một Intern, quá trình làm việc chăm chỉ và tích lũy đủ kiến thức, bạn trở thành một nhân viên thực thụ. Thấy được hiệu quả và sự cống hiến hết mình của bạn trong công việc, vị trí Senior được bạn chiếm chọn. Tiếp tục thu nạp những nguồn kiến thức về vị trí bạn đang theo đuổi, bạn trở thành một Chuyên gia, lâu dần được cất nhắc thành một Manager.

Ở trục dọc, càng lên cao thì chuyên môn lên, chức vụ lên và lương lên theo.

Phát triển chiều dọc giống như xây một ngôi nhà, bạn có một khoản tiền, bạn chọn xây và làm đẹp cho nó thay vì di chuyển một nơi ở mới. Mỗi khi tích lũy được một khoản tiền đủ lớn, bạn sẽ xây nó lên các tầng, làm nó đẹp hơn. Vậy là bạn chọn sống cùng nó, ở một địa chỉ lâu dài. Thật tốt nếu bạn yêu thương nó. Nhưng liệu bạn có bị nó làm cho nhàm chán.

Đương nhiên ngôi nhà cũng chỉ xây tới được một giới hạn nhất định, bạn sẽ phải xây một ngôi nhà khác. Vậy là bạn đang chuyển hướng sang phát triển sự nghiệp theo chiều ngang.

Phát triển sự nghiệp theo trục ngang là cách bạn chọn chuyển đổi vị trí đa dạng, từ phòng ban này qua phòng ban khác trong một công ty hay nhiều công ty. Thay vì chọn làm từ một học việc Intern lên nhân viên chính thức rồi lâu dần trở thành quản lý, bạn chọn cho mình được học và hiểu về nhiều công việc khác nhau. Rất thích mở mang và tư duy sâu rộng về đa ngành, đa lĩnh vực, đó chính là bạn.

Ở trục ngang này, kinh nghiệm tổng quát và trải nghiệm là điều bạn có.

Trước khi có đủ một khoản để xây nhà thứ hai, bạn sẽ chọn thay đổi ngôi nhà của mình. Bạn muốn tìm một không gian sống mới, một nơi tốt hơn, nơi những hàng xóm tốt bụng hơn. Hay đơn giản là một lần lên Đà Lạt khiến bạn muốn mua một ngôi nhà trên này, vậy là bạn về đây trồng rau nuôi cá.

Cuộc sống thú vị biết bao. Nhưng khi nhìn lại, bạn chưa có gì? Vẫn là một ngôi nhà nhỏ, vẫn có bạn và nhiều hoài bão khác. Bạn đã hết thích việc trở thành một người “lông bông” trong mắt mọi người. Và bạn quyết định chọn con đường phù hợp nhất và phát triển nó đi lên.

Sau khi chọn bắt đầu phát triển sự nghiệp, kiến thức của bản thân theo trục dọc hay trục ngang, bạn đều đạt tới một điểm giới hạn, và chuyển hướng phát triển theo trục còn lại. Vậy còn phát triển kiến thức hình chữ T, có giúp bạn không cảm thấy chán nản, không cảm thấy “tự ti”?

Là sự cộng hưởng của phát triển kiến thức theo trục ngang và trục dọc, phát triển kiến thức hình chữ T là cách xác định phát triển sự nghiệp đồng đều, vừa có kiến thức sâu rộng trong một lĩnh vực, đồng thời hiểu biết kiến thức sâu rộng ở nhiều lĩnh vực khác nhau. 

Để có kiến thức chuyên môn sâu sắc ở nhiều lĩnh vực khác nhau không dễ, quá trình này tốn thời gian và đốt của bạn rất nhiều chất xám. Tuy nhiên, xác định sớm khả năng phát triển kiến thức và sự nghiệp là điều không phải ai cũng nhận ra.

Hãy tự đánh giá bản thân bằng 5 câu hỏi sau đây, từ thang điểm 1 - 6 về mức độ hiểu biết của bạn.

1. Bạn dự kiến sẽ học về lĩnh vực bạn muốn, nhưng chưa bắt đầu làm nó. Bạn gần như chưa có kỹ năng hay chuyên môn liên quan.

2. Bạn đã bắt đầu học, nhưng chưa áp dụng kỹ năng và kiến thức vào công việc.

3. Bạn là một newbie (người mới). Bạn dễ dàng áp dụng một số kiến thức bạn học được nhưng vẫn cần một cố vấn, người hướng dẫn.

4. Bạn có đủ khả năng để vận dụng linh hoạt kỹ năng và kiến thức vào công việc.

5. Bạn làm nhuần nhuyễn. Bạn không gặp khó khăn gì khi sử dụng những kỹ năng bạn có vào công việc mà người khác không nghĩ tới. Nhưng bạn vẫn cần thời gian suy nghĩ nên làm gì trong một tình huống nhất định.

6. Bạn là chuyên gia. Kỹ năng và kiến thức của bạn như một cỗ máy, trực giác siêu nhạy bén, bạn không cần phải tốn thời gian để xử lý một tình huống nào đó.

Bạn đang ở thang điểm mấy, nếu là số 6, bạn thật sự tài giỏi. Nhưng hãy vẫn trả lời cho mình 5 câu dưới đây, để mọi quyết định bạn đưa ra là tốt nhất. Ở thang điểm 0 - 5, bạn hãy trả lời hết chúng, câu trả lời thực sự để phát triển sự nghiệp sẽ xuất hiện ngay trong đầu bạn:

1. Bạn muốn cải thiện kiến thức/kỹ năng nào?

2. Kiến thức/kỹ năng nào bạn đã hài lòng, không cần thiết phải học thêm?

3. Những lĩnh vực nào bạn muốn bắt đầu học?

4. Những lĩnh vực nào bạn muốn học sâu hơn?

Hành trình phát triển sự nghiệp không phải là một chặng đường, nó là cả một con đường dài và cần nhiều sự kiên trì. Xác định sớm, lựa chọn sự phù hợp sớm chính là cách bạn bớt lúng túng và mơ hồ khi đưa ra những quyết định tiếp theo để phát triển nghề nghiệp của mình.

“Không ngừng học tập, tiền sẽ không ngừng chảy vào túi của bạn.”