Trong tác phẩm “Cú sốc tương lai” xuất bản năm 1970, tác giả Alvin Toffler từng đề cập đến một thuật ngữ mới đó là “sốc tương lai”. Cụm từ này ám chỉ những áp lực mà con người phải gánh chịu khi thế giới biến thành một cỗ máy cường độ cao. 

Trong thời đại AI càng trở nên phổ biến và thông minh, câu hỏi không còn là "liệu AI có thay thế con người?" mà là "chúng ta nên phát triển những năng lực nào để AI không thể thay thế?"

Dưới đây là những kỹ năng cốt lõi mà chúng ta có thể trau dồi để làm việc một cách hiệu quả, không bao giờ bị “sốc tương lai” với AI.

AI hoạt động dựa trên dữ liệu quá khứ, mô hình hóa theo xác suất. Nó có thể đưa ra câu trả lời nhanh chóng, nhưng vẫn có thể mắc kẹt trong biên giới của dữ liệu và giả định cũ. AI giỏi đưa ra câu trả lời và chúng ta cũng cần giỏi đặt câu hỏi.

Với sự hỗ trợ từ AI, việc đào sâu thông tin, kiểm chứng thông tin lại càng nhanh chóng hơn bao giờ hết. Tư duy phản biện là khả năng nhìn một vấn đề từ nhiều góc độ, phát hiện nghịch lý, đặt nghi vấn giả định. Khi AI giúp ta đi nhanh hơn, thì tư duy phản biện luôn là thứ giữ ta đi đúng hướng.

Tham khảo thêm bài viết: 3 Bước Nâng Cấp Tư Duy Phản Biện Với ChatGPT

Trí thông minh cảm xúc (EQ) chính là khả năng thấu hiểu cảm xúc của bản thân và người khác, từ đó đưa ra phản ứng phù hợp. Đây là yếu tố then chốt giúp chúng ta xây dựng sự tin tưởng, tạo ảnh hưởng và kết nối sâu sắc trong giao tiếp – điều mà AI không thể làm được.

Trong môi trường số hóa, khi mọi thứ dần trở nên “vô cảm” hơn, EQ chính là lợi thế cạnh tranh đầy tính người mà không công nghệ nào sao chép được.

AI có thể giỏi trong việc dự đoán dựa trên mô hình dữ liệu, nhưng nó không có trực giác để chuẩn bị cho điều chưa từng xảy ra. Tư duy dự phòng là khả năng tưởng tượng các tình huống bất ngờ và lên phương án đối phó – một kỹ năng thiết yếu.

Trong khi hầu hết mọi người tìm cách phản ứng với các vấn đề khi xảy ra, một nhân viên giỏi và giàu kinh nghiệm có thể dự đoán rồi ngăn chặn chúng từ trước. Điều này không phải là năng khiếu - đó là kết quả của tư duy hệ thống. Nghĩa là khi đó, bạn không chỉ nhìn vào các nhiệm vụ trước mắt mà còn hiểu cách mọi thứ kết nối với nhau.

Trong bối cảnh AI ngày càng can thiệp vào các quyết định quan trọng, thì chính chúng ta phải là người cầm lái, định hướng, và gánh vác trách nhiệm. Chúng ta không thể giao phó hoàn toàn những lựa chọn có ảnh hưởng sâu rộng cho một cỗ máy. Việc nuôi dưỡng tư duy trách nhiệm chính là lời khẳng định cho phẩm giá và vai trò không thể thay thế của con người trong mọi tiến bộ công nghệ.

Trong một tương lai nơi dữ liệu có thể trở thành dư thừa nhưng ý nghĩa lại khan hiếm. Đừng chỉ học để đuổi kịp AI — hãy trang bị tư duy để làm điều mà AI mãi không thể làm.